ارزیابی کیفیت میکروبی و فیزیکی‌شیمیایی شیرهای خام گاو تحویلی به کارخانجات شیر پاستوریزه شهرستان تبریز

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

گروه بهداشت مواد غذایی و آبزیان، دانشکده دامپزشکی، دانشگاه تبریز

چکیده

شیر، یکی از پرمصرف­ترین محصولات لبنی است که از ارزش غذایی بسیار زیادی برخوردار است. این فرآورده ارزشمند دارای ویژگی­های فیزیکی­شیمیایی خاصی است که بایستی در هنگام تحویل به کارخانجات لبنی مورد ارزیابی قرار گیرد. در حال حاضر، برخی از صاحبان صنعت شیر به جنبه­های بهداشتی و کیفیت شیر خام تحویلی توجه زیادی نداشته و تنها شاخص­هایی مانند چربی را مورد ارزشیابی قرار داده و بر اساس آن بهای شیر را به دامدار پرداخت می­کنند. اما با انجام شمارش کلی میکروب­های شیر و همچنین اندازه­گیری شاخص­های فیزیکی­شیمیایی شیر، می­توان کیفیت شیرهای تحویلی را بطور دقیق­تری کنترل نمود. در این مطالعه، برخی خصوصیات فیزیکی­شیمیایی و میکروبی شیرهای خام تحویلی به کارخانجات شیر پاستویزه شهرستان تبریز (میزان ماده خشک بدون چربی، پروتئین تام، چربی، لاکتوز، دانسیته و نقطه انجماد، pH، شمارش کلی باکتریایی و شمارش قارچی) مورد ارزیابی قرار گرفت. بدین منظور، 60 نمونه شیر بطور تصادفی در پاییز سال 1394 تا تابستان 1395 از شیرهای خام تحویلی به کارخانجات شیر پاستوریزه شهرستان تبریز اخذ شد و مورد آزمایش قرار گرفت. براساس نتایج بدست آمده، میانگین شمارش کلی باکتری­ها و قارچ­ها به ترتیب برابر باCFU/mL   log1/1 ±43/7 وlog CFU/mL 9/0±36/3 بود. میانگین ماده خشک بدون چربی، پروتئین تام، چربی، لاکتوز، دانسیته و نقطه انجماد و pH به­ترتیب برابر2/0±56/8%، 12/0±15/3%، 32/0± 38/3%،13/0±65/4%، 001/0±0302/1 کیلوگرم بر لیتر، H° 006/0± 533/0- و 07/0±75/6 بود. نتایج شمارش میکروبی نشان داد که شیرهای خام شهرستان تبریز، از کیفیت بهداشتی مناسبی برخوردار نیستند. میانگین فاکتورهای فیزیکی­شیمیایی و میکروبی شیر به غیر از لاکتوز و pH و شمارش کلی قارچ، در فصول مختلف تغییر معنی­داری نداشتند (05/0<P). بالا بودن شمارش کلی میکروبی در مقایسه با استانداردهای ملی ایران، نشان­دهنده شرایط بهداشتی نامطلوب در دامداری­ها و حمل نامناسب شیر به کارخانجات است. بنابراین توجه بیشتر به حفظ و کنترل بهداشت شیر در زنجیره تولید امری ضروری است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Evaluation of microbial and physicochemical characteristics of raw cow milk delivered to pasteurized milk plants in Tabriz city, Iran

نویسندگان [English]

  • MH moosavi
  • R Mahmoudi
  • E Ghorbanpour
  • SA Khatibi
حق­نظری س، عظیمی م ر و درگاهی ج، 1393. پاستوریزاسیون شیر به روش القایی و تاثیر آن بر کیفیت میکروبیولوژیکی، پژوهش­های صنایع غذایی، جلد 24، شماره4، 612-599.
عوض­پور م، عبدی ح و سیفی­پور ف، ۱۳۸۹. بررسی شاخص­های شیمیایی و میکروبی شیر در کارخانه شیر ایلام، تابستان 1389، صفحه­های 1 تا 9، سیزدهمین همایش ملی بهداشت محیط، دانشگاه علوم پزشکی کرمان، کرمان.
غیاث­الدینی ز، سامی م و پوراﷲ­وردی ن، 1393. ارزیابی خصوصیات شیمیایی شیرهای خام تحویلی به کارخانه پگاه شهرستان جیرفت در دو فصل تابستان و زمستان، صفحه­های 1 تا 6، دومین همایش کشوری سلامت شیر از تولید تا مصرف و اهمیت تغذیه­ای آن، دانشگاه علوم پزشکی ایران، تهران.
مشتاقی ملکی ط و حنیفیان ش، 1394. آلودگی کپکی شیر خام و فرآورده‌های آن: فراوانی، تنوع گونه‌ای و شناسایی منابع آلودگی، بهداشت مواد غذایی، جلد 5، شماره 3، 20-9.
محمودی ر و زارع پ، 1393. مقدار آفلاتوکسین­های تام و 1M در شیر و گوشت گاومیش کشتاری شمال­غرب ایران، پژوهش­های صنایع غذایی، جلد 24، شماره 1، 18-11.
هاشم­زاده م، خلج­زاده س، امینی ک و یدی ج، ۱۳۹۰. تغییرات فصلی درصد چربی، پروتئین و دانسیته شیرخام در یک گاوداری صنعتی در شهرستان دزفول، صفحه­های 1 تا 4، اولین همایش ملی مباحث نوین در کشاورزی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد ساوه، ساوه.
Azad MA, Hasanuzzaman M, Azizunnesa GC and Barik MA, 2007. Milk production trend, milk quality and seasonal effect on it at Baghabarighat milk shed area, Bangladesh. Pakistan Journal of Nutrition 6(4): 363-5.
Bahashwan S, 2014. Effect of cold and hot seasons on fat, protein and lactose of Dhofari cow’s milk. Net Journal of Agricultural Science 2(1): 47-9.
Barłowska J and Litwińczuk Z, 2006. Technological usefulness of milk from two local breeds maintained in the regions with great grassland share. Archiv Tierzucht Dummerstorf 49: 207-13.
Batool SA, Kalsoom R, Rauf N, Tahir S and Hussain F, 2012. Microbial and physico–chemical quality assessment of the raw and pasteurized milk supplied in the locality of Twin city of Pakistan. Internet Journal of Food Safety 14: 17-22.
Bedi JS, Gill JP, Aulakh RS and Kaur P, 2015. Pesticide residues in bovine milk in Punjab, India: spatial variation and risk assessment to human health. Archives of environmental contamination and toxicology 69(2): 230-40.
Bertocchi L, Vitali A, Lacetera N, Nardone A, Varisco G and Bernabucci U, 2014. Seasonal variations in the composition of Holstein cow’s milk and temperature–humidity index relationship. Animal 8(4): 667-74.
Christie WW, 1995. Composition and structure of milk lipids. Pp. 1-36. In: Fox PF (ed). Advanced Dairy Chemistry: Lipids. Chapman and Hall, New York.
Cimen M, Yildirim N, Dikici A, Kaplan O and Yildirim NC, 2010. Seasonal variations of biochemical taste parameters in milks from conventional and environment-friendly organic farming. Bulgarian Journal of Agricultural Science 16(6): 728-32.
Coorevits A, De Jonghe V, Vandroemme J, Reekmans R, Heyrman J, Messens W, De Vos P and Heyndrickx M, 2008. Comparative analysis of the diversity of aerobic spore-forming bacteria in raw milk from organic and conventional dairy farms. Systematic and Applied Microbiology 31(2): 126-40.
Cziszter LT, Acatincăi S, Neciu FC, Neamţ RI, Ilie DE, Costin LI, Gavojdian D and Tripon, I, 2012. The influence of season on the cow milk quantity, quality and hygiene. Scientific Papers Animal Science and Biotechnologies 45(2): 305-312.
Dehinenet G, Mekonnen H, Ashenafi M and Emmanuelle G, 2013. Determinants of raw milk quality under a smallholder production system in selected areas of Amhara and Oromia National Regional States, Ethiopia. Agriculture and Biology Journal of North America 4(1): 84-90.
Dey S and Karim MH, 2013. Study on physicochemical and microbial quality of available raw, pasteurized and UHT milk during preservation. International Journal of Science Inventions Today 2(2): 150-7.
Elmoslemany AM, Keefe GP, Dohoo IR, Wichtel JJ, Stryhn H and Dingwell RT, 2010. The association between bulk tank milk analysis for raw milk quality and on-farm management practices. Preventive veterinary medicine 95(1): 32-40.
Food and Agriculture Organization of the United Nations, 2015. Food outlook, biannual report on nglobal food markets. FAO food outlook report series, October 2015. FAO, Rome.
Fox PF and McSweeney PLH, 2003. Advanced Dairy Chemistry. Kluwer Academic Publishers, London.
Haimov-Kochman R, Shore LS and Laufer N, 2016. The milk we drink, food for thought. Fertility and sterility 106(6): 1310-1.
Hanuš O, Frelich J, Tomáška M, Vyletělová M, Genčurová V, Kučera J and Třináctý J, 2010. The analysis of relationships between chemical composition, physical, technological and health indicators and freezing point in raw cow milk. Czech Journal of Animal Science 55(1):11-29.
Haug A, Høstmark AT and Harstad OM, 2007. Bovine milk in human nutrition–a review. Lipids in health and disease 6(1): 25.
Heck JM, Van Valenberg HJ, Dijkstra J and Van Hooijdonk AC, 2009. Seasonal variation in the Dutch bovine raw milk composition. Journal of dairy science 92(10): 4745-55.
Henno M, Ots M, Jõudu I, Kaart T and Kärt O, 2008. Factors affecting the freezing point stability of milk from individual cows. International Dairy Journal 18(2): 210-215.
Hossain MB and Dev SR, 2013. Physiochemical characteristics of various raw milk samples in a selected dairy plant of Bangladesh. International Journal of Engineering 1(3): 2305-8269.
ISIRI, 2014a. Milk and milk products - Enumeration of colony-forming units of yeasts and/or moulds-colony - count technique at 25°C, ISIRI 10154. Institute of Standards and Industrial Research of Iran, Tehran.
ISIRI, 2014b. Pasteurized milk specifications and test methods, ISIRI 93. Institute of Standards and Industrial Research of Iran, Tehran.
ISIRI, 2015. Microbiology of the food chain - Horizontal method for the enumeration of microorganisms - Part 1: Colony count at 30 °C by the pour plate technique, ISIRI 5272-1. Institute of Standards and Industrial Research of Iran, Tehran.
ISIRI, 2017a. Microbiology of milk and milk products - Specifications and test methods, ISIRI 2406. Institute of Standards and Industrial Research of Iran, Tehran.
ISIRI, 2017b. Raw milk– Specification and test methods, ISIRI 164. Institute of Standards and Industrial Research of Iran, Tehran.
Kalantari AS, Mehrabani-Yeganeh H, Moradi M, Sanders AH and De Vries A, 2010. Determining the optimum replacement policy for Holstein dairy herds in Iran. Journal of dairy science 93(5): 2262-70.
Khosravi, M and Ghaznavi A, 2009. Evaluation of bacterial contamination and pH of raw milk in traditional dairy farms of Kashmar area in different seasons. Agroecology Journal (Journal of New Agricultural Science) 4(13): 33-37.
Lues JF, De Beer H, Jacoby A, Jansen KE and Shale K, 2010. Microbial quality of milk, produced by small scale farmers in a peri-urban area in South Africa. African Journal of Microbiology Research 4(17): 1823-30.
Lujerdean A, Bunea A and Mireşan V, 2007. Seasonal related changes in the major nutrients of bovine milk (total protein, lactose, casein, total fat and dry matter). Scientific Papers University of Agricultural Science and Veterinary Medicine Iasi 52: 372-4.
Mahmood A and Usman S, 2010. A comparative study on the physicochemical parameters of milk samples collected from buffalo, cow, goat and sheep of Gujrat, Pakistan. Pakistan Journal of Nutrition 9(12): 1192-7.
Matutinovic S, Kalit S, Salajpal K and Vrdoljak J, 2011. Effects of flock, year and season on the quality of milk from an indigenous breed in the sub-Mediterranean area. Small ruminant research 100(2): 159-63.
Mansouri-najand L, Sharifi H and Rezaii Z, 2013. Quality of raw milk in Kerman province. Iranian Journal of Veterinary Medicine 7(4): 293-7.
Mennane Z, Ouhssine M, Khedid K and Elyachioui M, 2007. Hygienic quality of raw cow’s milk feeding from domestic waste in two regions in Morocco. International Journal of Agriculture and Biology 9(1): 46-48.
Movassagh Ghazani M, Karami AR, Dolgharisharf J, Khajeh M and Najafian K, 2008. Microbiological safety of raw milk in Tabriz, Iran. Journal of Animal and Veterinary Advances 7(7): 863-5.
Najafi MN, Mortazavi SA, Koocheki A, Khorami J and Rekik B, 2009. Fat and protein contents, acidity and somatic cell counts in bulk milk of Holstein cows in the Khorasan Razavi Province, Iran. International Journal of Dairy Technology 62(1): 19-26.
Nateghi L, Yousefi M, Zamani E, Gholamian M and Mohammadzadeh M, 2014. The effect of different seasons on the milk quality. European Journal of Experimental Biology4(1):550-552.
Ozrenk E and Inci SS, 2008. The effect of seasonal variation on the composition of cow milk in Van Province. Pakistan Journal of nutrition 7(1): 161-4.
Pacarrynak LA and Danyk HC, 2012. Biology 3400 princioples of microbiology laboratory manual. The University of Lethbridge, Canada.
Pavel ER and Gavan C, 2011. Seasonal changes in bulk tank milk composition of dairy cows. Scientific Papers Animal Science and Biotechnologies 44(2): 444-59.
Quist MA, LeBlanc SJ, Hand KJ, Lazenby D, Miglior F and Kelton DF, 2008. Milking-to-milking variability for milk yield, fat and protein percentage, and somatic cell count. Journal of dairy science 91(9): 3412-23.
Rego OA, Rosa HJ, Regalo SM, Alves SP, Alfaia CM, Prates JA, Vouzela CM and Bessa RJ, 2008. Seasonal changes of CLA isomers and other fatty acids of milk fat from grazing dairy herds in the Azores. Journal of the Science of Food and Agriculture 88(10): 1855-9.
Shokoohmand M, Mofidi MR, Bitaraf A, Emami Meibodi MA and Saeedabadi MS, 2012.The effect of season and production systems on qualitative and quantitative properties of milk produced in dairy farms of Yazd province. Journal of Occupational Health and Epidemiology 1(3): 162-170.
Tasci F, 2011. Microbiological and chemical properties of raw milk consumed in Burdur. Journal of Animal and Veterinary advances 10(5): 635-41.
Torkar KG and Teger SG, 2008. The microbiological quality of raw milk after introducing the two day's milk collecting system. Acta Agriculturae Slovenica 92(1): 61-74.
Tola A, Ofodile LN and Beyene F, 2007. Microbial quality and chemical composition of raw whole milk from Horro cattle in East Wollega, Ethiopia. Ethiopian Journal of Education and Sciences 3(1): 1-0.
Valdez D, Le Huérou JY, Gindre M, Urbach W and Waks M, 2001. Hydration and protein folding in water and in reverse micelles: compressibility and volume changes. Biophysical journal 80(6): 2751-60.
Walstra P and Jenness R, 1984, Dairy Chemistry and Physics. John Wiley and Sons, Inc., New York.